Günlük yaşamda sıklıkla karşılaşılan ancak tam anlamı çoğu zaman bilinmeyen hukuki kavramlardan biri de malik kelimesidir. Bir dairenin, arabanın ya da herhangi bir taşınmazın sahibi kimdir denildiğinde "malik" cevabını duyarız. Peki malik nedir, malik olmak ne anlama gelir, malik hangi haklara sahiptir? Bu yazımızda malik kavramını tüm yönleriyle ele alıyor, mülkiyet hakkı, tasarruf yetkisi, kullanım hakkı gibi önemli detayları açıklıyoruz.

Malik Ne Demek?

Malik, kelime anlamı olarak “sahip olan kişi” demektir. Hukuki açıdan bakıldığında ise malik, taşınır veya taşınmaz bir malın yasal sahibi olan kişidir. Yani bir kişinin bir mülke dair mülkiyet hakkı varsa, o kişi o mülkün maliki olarak kabul edilir.

Malik sadece taşınmazlar için mi geçerlidir?

Hayır. Malik kavramı sadece konut, arsa gibi taşınmaz mallar için değil; aynı zamanda araba, kitap, telefon gibi taşınır mallar için de geçerlidir. Hatta hukukta, bir plastik su şişesi bile malik tarafından mülkiyet altına alınabilir.

Malik, bir malın yalnızca fiziksel varlığına değil; onun eklentilerine, doğal ürünlerine ve bütünleyici parçalarına (mütemmim cüzlerine) de sahiptir.

Malikin Sahip Olduğu Haklar: Mülkiyet Hakkı

Malik olmanın en temel sonucu, mülkiyet hakkına sahip olmaktır. Türk Medeni Kanunu’na göre mülkiyet hakkı, bir mal üzerinde sahibine en geniş yetkileri tanıyan ayni haktır.

Malikin Hakları Nelerdir?

  1. Kullanma Hakkı:
    Malik, sahip olduğu malı dilediği gibi kullanabilir. Örneğin evinde yaşamak, arabasını sürmek, arsa üzerine bina dikmek gibi.

  2. Tasarruf Hakkı:
    Malik, malını satabilir, kiraya verebilir, bağışlayabilir ya da miras bırakabilir. Hatta yok etmeye dahi yetkilidir. Bu, mülkiyet hakkının en belirgin yönüdür.

  3. Semere (Ürün) Hakkı:
    Malik, malının getirdiği ekonomik ve doğal ürünlerden faydalanma hakkına da sahiptir. Örneğin; bir ineğin sütü, bir ağacın meyvesi ya da evin kira getirisi.

Karşılaştırma: Malik ile İntifa Hakkı Sahibi Arasındaki Fark

Malik her üç hakkı da kullanabilirken, intifa hakkı sahibi sadece kullanma ve semereden yararlanma hakkına sahiptir. Tasarruf hakkı intifa sahibine tanınmaz. Örneğin intifa hakkı sahibi bir evi kullanabilir veya kiraya verebilir ama satamaz.

Maliklik Yetkilerine Örnekler

Hukuk terimlerine aşina olmayanlar için bu hakların ne anlama geldiğini örneklerle açıklamak daha anlaşılır olacaktır:

Malikliğin Sınırları: Mülkiyet Hakkı Sınırsız mı?

Hukuk düzeninde hiçbir hak sınırsız değildir. Bu durum mülkiyet hakkı için de geçerlidir. Malik dahi olsa, bazı hukuki sınırlamalara tabidir.

1. Vergi Yükümlülüğü

Malik olmak, beraberinde vergi sorumluluğunu getirir. Emlak vergisi gibi taşınmazlara yönelik vergiler, malikin mülkiyet hakkını sınırlayan yasal yükümlülüklerdendir.

2. Şufa (Önalım) Hakkı

Bazı durumlarda, malik malını satmak istese bile komşu veya ortak maliklerin şufa hakkı olabilir. Bu durumda mal, şufa hakkı sahibine satılmak zorundadır.

3. İmar Mevzuatı ve Kamu Yararı

Belediyelerin imar planları, yapılaşma sınırları, kamulaştırma gibi durumlar da malikin mülkiyet hakkını sınırlandırabilir.

Maliklik Nasıl Kazanılır?

Mülkiyet iki farklı şekilde kazanılabilir:

1. Devren Kazanım

Bir malın daha önce başka birine ait olduğu ve yeni malik tarafından devralındığı durumdur. Örnek: Evin satın alınması, bir arabanın bağışlanması.

2. Aslen Kazanım

Daha önce sahibi olmayan bir malın, kişi tarafından edinilmesidir. Örneğin, terk edilmiş bir eşyayı sahiplenmek veya doğal ürünleri toplamak gibi.

⚠️ Not: Tapuya kayıtlı taşınmazlar için resmî tescil işlemi gereklidir. Aksi halde maliklik doğmaz. Hediye edilen bir arsanın tapu devri yapılmadan mülkiyet kazanılamaz.

Malik ile Zilyetlik Arasındaki Fark Nedir?

Zilyet, bir malı fiilen elinde bulunduran kişidir. Malik ise mülkiyet hakkına sahip olan kimsedir. Zilyet, malik olmak zorunda değildir. Örneğin kiracı bir evin zilyedidir ama maliki değildir.

Maliklik Hakkı Devredilebilir mi?

Evet. Malik, mülkiyet hakkını satış, bağış, miras, trampa (takas) gibi yollarla devredebilir. Bu devir işlemi taşınmazlar için tapuda, taşınırlar için ise fiilî teslimle gerçekleşir.

Maliklik Hakkının Kaybedilmesi

Malik, bazı durumlarda mülkiyet hakkını kaybedebilir:

Maliklik ve Tapu Kayıtları

Maliklik, tapu sicilinde adı geçen kişi anlamına gelir. Tapuda malik olarak kayıtlı olmayan bir kişinin malik olduğunu iddia edebilmesi için dava açması gerekir.

Tapuda Görünen Malik Ne Anlama Gelir?

Bir taşınmazda kimin maliki olduğu, tapu kayıtlarından anlaşılır. Tapuda yer alan malik bilgisi, resmî ve kesin bilgi niteliğindedir.

Maliklik, Mülkiyetin Temelidir

Malik olmak, bir mal üzerinde en geniş kapsamlı haklara sahip olmak anlamına gelir. Malik, malını kullanabilir, semerelerinden faydalanabilir ve tasarruf edebilir. Ancak bu haklar sınırsız değildir. Vergi yükümlülüğü, kamusal sınırlamalar ve özel hukuki düzenlemeler malikliği sınırlayabilir.

Bir mal edinirken “kim malik?” sorusu, hukuki sorumluluğun ve mülkiyet hakkının kime ait olduğunu belirlemede temel rol oynar. Malik olmayan biriyle yapılan gayrimenkul işlemleri ileride ciddi hukuki sorunlara yol açabilir. Bu nedenle tapu kayıtları dikkatle incelenmeli, maliklik konusu uzman bir hukukçuya danışılarak değerlendirilmelidir.