Konut dokunulmazlığı, bireyin özel yaşam alanının devlet ve diğer bireyler tarafından ihlal edilememesi anlamına gelir. Anayasa ve Türk Ceza Kanunu (TCK) tarafından güvence altına alınan bu hak, hem fiziksel hem de psikolojik güvenliği korumayı amaçlar. Özellikle günümüzde artan sosyal baskılar, tehdit ve taciz olayları göz önüne alındığında, konut dokunulmazlığı hakkı daha da önemli bir hale gelmiştir.
Peki konut dokunulmazlığı nedir, hangi haklar arasında yer alır, suç sayılan davranışlar nelerdir ve ihlal edilirse ne yapılmalı? Hepsi burada!
Konut Dokunulmazlığı Nedir?
Konut dokunulmazlığı, bir kişinin rızası olmadan konutuna girilmemesi, konutunun huzurunun bozulmaması, evi veya evi gibi kullandığı alanların izinsiz işgal edilmemesi anlamına gelir.
Bu hak, Anayasa’nın 21. maddesi ile koruma altına alınmıştır:
“Kimsenin konutuna dokunulamaz. Konuta, yerleşme yerine ve eklentilerine ancak hakim kararı ile girilebilir…”
Yani hem bireylerin hem de kolluk güçlerinin (polis, jandarma) bile konuta girmesi, kanuni dayanak ve meşru sebep olmadıkça suç teşkil eder.
Konut Dokunulmazlığı Ne Anlama Gelir?
Kısaca:
Bir kişinin evine onun izni olmadan girilmesi, orada kalınması ya da dışarı çıkması engellenmesi, konut dokunulmazlığının ihlalidir.
Bu hak, sadece evin içine girmekle sınırlı değildir. Ev sahibinin istemediği kişilerin:
Zorla kapıya gelmesi
Tehditkar şekilde bahçeye girmesi
Balkon, garaj, avlu gibi eklentilere girmesi
Evde bulunan kişileri huzursuz etmesi
durumlarında da konut dokunulmazlığı ihlal edilmiş sayılır.
Konut Dokunulmazlığı Hakkı Hangi Haklar Arasındadır?
Konut dokunulmazlığı hakkı, temel insan haklarından biri olan "özel hayatın gizliliği" kapsamında değerlendirilir. Ayrıca:
Anayasal bir haktır (T.C. Anayasası Madde 21)
Kişi dokunulmazlığı ve güvenliği hakkı kapsamındadır
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) 8. madde ile de koruma altına alınmıştır
Dolayısıyla bu hak anayasa ile güvence altına alınmış temel bir hak olup, ihlali hem cezai hem hukuki sonuç doğurur.
Konut Dokunulmazlığı Suçunun Unsurları Nelerdir?
Türk Ceza Kanunu’nun 116. maddesi uyarınca konut dokunulmazlığının ihlali suçtur. Suçun oluşabilmesi için şu unsurlar gerekir:
Failin başkasına ait bir konuta girmesi
Konut sahibinin açık veya örtülü rızasının olmaması
Girişin zorla, hileyle veya gizlice olması
Veya konuta yasal yolla girilmiş olsa dahi çık denmesine rağmen çıkmamak
Ek Unsurlar:
Suç gece vakti işlenirse ceza artırılır
Silahla veya tehdit unsuru kullanılarak işlenirse ceza artırılır
Kamu görevlisinin yetkisini aşarak konuta girmesi durumunda özel ceza uygulanır
Kapıya Dayanmak Suç Mudur?
Evet, bazı durumlarda suç olabilir. Özellikle kişinin rızası dışında kapıya dayanmak, tehdit edici, baskılayıcı ya da huzur bozucu şekilde davranmak konut dokunulmazlığı veya huzur ve sükunu bozma suçu kapsamında değerlendirilebilir.
Ne zaman suç sayılır?
Kapıya gelip ısrarla zili çalmak, küfür etmek, bağırmak
Kapıyı zorlamak
Defalarca gelerek psikolojik baskı oluşturmak
Evdeki kişiyi korkutmak veya huzurunu bozmak
Bu eylemler, hem TCK 116 (konut dokunulmazlığı) hem de TCK 123 (kişilerin huzur ve sükununu bozma) maddelerine göre suç teşkil eder.
Evin Bahçesi Konut Dokunulmazlığına Girer mi?
Evet, evin bahçesi, avlusu, garajı, balkonu, terası gibi alanlar da konutun uzantısı kabul edilir. Bu alanlara izinsiz girilmesi de konut dokunulmazlığı ihlali sayılır.
Yargıtay Kararlarına Göre:
Evin bahçesi, kapalı alan olmasa bile konuta dahildir
Bahçeye girmek için kapı veya çit aşılmışsa suç unsuru oluşur
Kamera görüntüsü, tanık beyanı, olay yeri tespiti gibi deliller dikkate alınır
Konut Dokunulmazlığı İhlalinde Ne Yapılması Gerekir?
1. Polise veya Jandarmaya Şikayet
İlk adımda en yakın kolluk kuvvetine başvurulmalıdır. Zorla konuta girilmesi, tehdit ya da saldırı varsa derhal 112 aranmalıdır.
2. Savcılığa Suç Duyurusunda Bulunma
İhlal eden kişi biliniyorsa savcılığa giderek TCK 116’ya göre suç duyurusunda bulunulabilir.
3. Delil Toplama
Kamera kaydı
Tanık beyanı
Kapı zorlama izleri
Telefonla gelen tehdit mesajları delil olarak sunulabilir.
4. Uzaklaştırma Kararı Talebi
Konut dokunulmazlığı sürekli ihlal edilen biri, 6284 sayılı yasa kapsamında koruma kararı talep edebilir.
Konut Dokunulmazlığı Cezası Nedir? (TCK 116)
TCK 116. maddeye göre cezalar şöyledir:
Başkasının konutuna izinsiz girmek: 6 ay – 2 yıl hapis
Gece vakti veya tehdit-silah ile işlenirse: 1 – 3 yıl hapis
Çık denmesine rağmen çıkmazsa: 6 ay – 2 yıl hapis
Kamu görevlisi yetkisini aşarsa: Görevi kötüye kullanma suçu da oluşur
Mahkemeler, olayın niteliğine göre erteleme ya da para cezasına çevirebilir.
Konut Dokunulmazlığı Hakkında Sık Sorulan Sorular
Kiracı olarak da konut dokunulmazlığı hakkım var mı?
Evet. Tapu sahibi olmasanız da kiracı olarak eviniz sizin konutunuzdur. Evin maliki bile izinsiz içeri giremez.
Hayır. Ancak başkasının özel alanına (komşu bahçesi, penceresi vs.) çevriliyse, bu durumda özel hayatın gizliliğini ihlal suçu oluşabilir.
Evin önüne gelip tehdit etmek suç mu?
Evet. Bu davranış hem konut dokunulmazlığı, hem de tehdit veya huzur bozma suçu kapsamında değerlendirilebilir.
Konut Dokunulmazlığı Kırmızı Çizgidir
Konut dokunulmazlığı, bireyin en temel haklarından biridir. Sadece evin içi değil; bahçe, balkon, kapı önü gibi alanlar da bu kapsamdadır. İzinsiz giriş, zorla eve girmeye çalışma, kapıya dayanma gibi davranışlar açıkça suçtur.
Her birey, evinde huzurla yaşama hakkına sahiptir. Bu hak ihlal edildiğinde hukuki yollar derhal kullanılmalı, gerekirse polis/savcılık/mahkeme süreçleri devreye sokulmalıdır.
Ev Sahibinin Kiracının Evine Girmesi
En çok sorulan sorulardan birisi ev sahibinin sorunlu kiracısının evine girmesi durumudur. Ev sahipleri kirasını ödemeyen kiracının evine girerek eşyalarını çıkarmanın konut dokunulmazlığı kapsamına girip girmediğini merak eder.
Ev sahibinin kiracısının evine kiracının rızası dışında girmesi konut dokunulmazlığını ihlal suçunu oluşturur.
İş Yeri Dokunulmazlığını İhlal Suçu
İş yeri dokunulmazlığını ihlal suçu da aynı konut dokunulmazlığını ihlal suçunda olduğu gibi mülke izinsiz girme durumu ile ortaya çıkar. Birinin iş yerine rızası dışında ya da rızasının kalkması durumunda girmek iş yeri dokunulmazlığı ihlal suçunu oluşturur. Çalışma saatleri içerisinde alışveriş merkezi, mağaza, manav gibi halka açık iş yerlerine girmek konut dokunulmazlığı ihlal suçunu oluşturmaz.
Konut Dokunulmazlığı Dâhilindeki Eklenti Nedir?
Ceza kanununda konut/iş yeri ve eklentilerinin dokunulmazlık altında olduğu yazar. Burada eklentinin ne olduğu belirsiz bırakılmıştır. Evin eklentisi kavramı kültüre ve geleneklere bağlıdır.
Kömürlük
Ahır
Çitle çevrilmiş bahçe
Balkon
Koridor
Sahanlık
Konutun eklentisi dâhilinde sayılır ve konut dokunulmazlığına tabidir. Bir yerin konutun eklentisi olup olmadığı her olayda ayrı ayrı değerlendirilir. Konutun eklentileri izinsiz girilmesi de tıpkı konut gibi 6 aydan 2 yıla kadar hapis ile cezalandırılır. Cebir ve tehdit ile girme durumunda da 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verilir.
