Türkiye, aktif fay hatlarının üzerinde yer alan bir deprem ülkesi. 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli iki büyük depremin ardından milyonlarca vatandaş, yaşadığı binanın güvenli olup olmadığını sorgulamaya başladı. Depremin yol açtığı büyük yıkım sonrası özellikle bina hasar tespiti, riskli yapı raporu ve güçlendirme gibi kavramlar günlük hayatımızın bir parçası haline geldi.
Peki ama “Bina hasar tespiti nasıl yapılır?”, “Hasarlı bina nasıl anlaşılır?”, “Orta hasarlı bina oturulur mu?” ya da “E-devletten bina hasar sorgulaması nasıl yapılır?” gibi soruların yanıtı nedir? Tüm detaylarıyla açıklıyoruz.
Hasar Tespiti Nedir? Kimler Yapar?
Hasar tespiti, deprem, sel, yangın gibi doğal afetlerin ardından bir yapının ne derece zarar gördüğünü belirlemek için uzman ekiplerce yapılan teknik incelemelerdir. Türkiye’de hasar tespitleri, genellikle Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı bünyesindeki mimar ve mühendislerden oluşan teknik ekipler tarafından yapılır. Ekipler, binaya fiziki olarak giderek gözlemlerini yapar ve yapının taşıyıcı sistemine dair değerlendirmelerde bulunur.
Bu işlemler neticesinde bina şu şekilde sınıflandırılır:
Bina Hasar Dereceleri Nelerdir?
1. Hasarsız Bina
Deprem sonrası yapıda çatlak, eğilme ya da taşıyıcı sistemde sorun yoktur. Binanın kullanılmasında sakınca bulunmaz.
2. Az Hasarlı Bina
Sıva dökülmeleri, ince yüzey çatlakları veya dekoratif unsurlarda zarar vardır. Yapının taşıyıcı sistemine zarar gelmemiştir. Kullanımı güvenlidir.
3. Orta Hasarlı Bina
Duvarlarda çatlaklar ve taşıyıcı elemanlarda kılcal hasarlar mevcuttur. Bu tür binalar onarım veya güçlendirme yapılmadan kullanılmamalıdır. Eşyaların tahliyesine izin verilir ancak içinde yaşamak güvenli değildir.
4. Ağır Hasarlı Bina
Binanın kolon, kiriş veya diğer taşıyıcı elemanlarında ciddi yapısal hasarlar vardır. Yıkılma riski taşıyan bu yapılara girilmesi tehlikelidir.
5. Acil Yıkılacak Bina
Taşıyıcı sistem ciddi şekilde hasar görmüş, kısmen ya da tamamen çökmüş binalardır. Can güvenliği açısından bu yapılar derhal yıkılmalıdır. İçeride eşya tahliyesine dahi izin verilmez.
Hasar Tespit Başvurusu Nasıl Yapılır?
Hasar tespit talebinde bulunmak isteyen vatandaşlar için devlet tarafından iki ana yol sunulmuştur:
-
e-Devlet Üzerinden Sorgulama:
-
www.turkiye.gov.tr adresine giriş yapılır.
-
“Bina Hasar Tespit Sorgulama” sekmesi aranır.
-
T.C. kimlik numarası ile giriş yapıldıktan sonra, sorgulama yapılacak adres seçilir.
-
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Online Sisteminden Başvuru:
-
Deprem sonrası yapılan başvurular doğrudan EKAP üzerinden e-imza ile veya fiziksel dilekçeyle de alınabilmektedir.
-
Başvuru sonrası inceleme süreci başlar ve çıkan sonuç yine online sistemden takip edilebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
✅ Orta hasarlı binada oturulabilir mi?
Hayır. Orta hasarlı binalar, taşıyıcı sisteminde kısmi hasar bulunan ve güçlendirme yapılmadan kullanılmaması gereken yapılardır. Yetkili kurumlarca yapılacak projelendirme ve güçlendirme sonrası kullanımına izin verilebilir.
✅ Bina hasar tespiti ücrete tabi mi?
Hayır. Afet sonrası yapılan ilk hasar tespit çalışmaları devlet tarafından ücretsiz olarak gerçekleştirilir.
✅ Aynı bina için birden fazla tespit sonucu çıkabilir mi?
Evet. Özellikle çok sayıda bağımsız bölüm bulunan yapılarda bazı dairelerde hasar gözlenirken, diğerlerinde gözlenmeyebilir. Ayrıca ilk inceleme ön tespit niteliğinde olabilir, detaylı teknik analiz sonrası farklı sonuçlar elde edilebilir.
✅ Ağır hasarlı bina kentsel dönüşüme girer mi?
Evet. Ağır hasarlı binalar, yapı kullanılamaz durumda olduğundan riskli yapı statüsüne girer ve kentsel dönüşüm süreci başlatılabilir.
✅ Hasar tespiti sonuçlarına itiraz edilebilir mi?
Evet. Vatandaşlar, çıkan tespit sonucuna katılmıyorlarsa itiraz dilekçesi ile tekrar inceleme talep edebilirler. Bu süreçte yeni bir teknik heyet görevlendirilerek yeniden değerlendirme yapılır.
✅ Binam hasarsız çıktı ama yine de riskli olabilir mi?
Evet. İlk hasar tespiti sadece gözleme dayalıdır. Derin yapısal analiz yapılmaz. Bu yüzden daha ayrıntılı bir inceleme için yapı güvenliği testi veya riskli yapı raporu alınması önerilir.
Binanızı Güçlendirmek İstiyorsanız Ne Yapmalısınız?
Eğer yaşadığınız bina orta hasarlı ya da eski yapı ise ve deprem performansından şüphe duyuyorsanız özel yapı denetim firmalarından veya üniversitelerden statik değerlendirme hizmeti alabilirsiniz. Güçlendirme yapılacaksa bu işlemler, lisanslı mühendislerce hazırlanacak projeler eşliğinde belediyeden ruhsat alarak yürütülmelidir.
Deprem Sonrası En Çok Yapılan Hatalar Nelerdir?
-
Hasarlı binaya izinsiz giriş yapmak
-
Hasarsız raporuna rağmen derin çatlakları göz ardı etmek
-
Eşyalarını almak için acil yıkılacak binaya girmek
-
Sosyal medyada yayılan, resmi olmayan tespitlere inanmak
Unutmayın, sadece resmi kurumlarca yapılan hasar tespiti geçerlidir.
Depreme Karşı Bilinçli Ol, Önlemini Al
Bina hasar tespiti, sadece depremler sonrası değil, riskli yapılarda da zamanında yapılması gereken hayati bir uygulamadır. Özellikle eski yapılarda oturan vatandaşların, yapı performansı konusunda profesyonel destek almaları, can güvenliği açısından kritik öneme sahiptir.
Binanızı ve sevdiklerinizi korumak için gözle görünenle yetinmeyin, resmî yollarla binanızın durumunu sorgulayın, gerekiyorsa harekete geçin.
