Ayni hak kısaca TDK ‘ye göre; “Taşınır veya taşınmaz üzerinde doğrudan doğruya egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen haklar.” Şeklinde açıklanmıştır.

Roma hukukunda ortaya çıkan bu kavram, Medeni kanunumuzun kapsamında da koruma altına alınmıştır. Bazıları kişiye geniş yetkiler veren haklardır, bazılarında da taşınır ya da taşınmazların üzerinde hak sahibinin doğrudan tam yetki sahibi olması söz konusudur. Ayni hak, içeriğiyle sahibine en geniş yetkileri sağlar. Bu yetkiler, kullanma, yararlanma ve üzerinde tasarrufta bulunmadır.

Ayni hakların çeşitleri nelerdir?

Sınırlı Ayni hak ve sınırsız ayni hak olarak ikiye ayrılır:

Sınırsız Ayni Haklar: Sadece mülkiyet haklarından bahseder.

Sınırlı Ayni Haklar: Ayni haklardan bazısı, sahiplerine mülkiyet hakkı gibi tam ve geniş yetkiler vermeyip, sınırlı yetkiler tanımaktadır ki bunlara sınırlı ayni haklar diyoruz. Gerçekten sınırlı ayni haklar, sahiplerine mülkiyet hakkından doğan kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkilerinin tamamını değil, bunlardan bir veya ikisini, örneğin yalnız kullanma veya yalnız yararlanma yetkilerini verirler.

Sınırlı Ayni Hak Nedir? Sınırlı ayni haklar kaça ayrılır?

Ayni hakkın eşya üzerinde sağladığı yetki sınırlı ise sınırlı ayni hak söz konusudur. Medeni Kanun madde 779-972 maddelerinde düzenlenmiş olan sınırlı ayni haklar, mülkiyet hakkının malike eşya üzerinde doğrudan doğruya hakimiyetini icra için tanıdığı geniş yetkilerden bazılarının, mülkiyet hakkından bağımsızlaştırarak, ma­lik tarafından başkalarına tahsis edilmesidir.

Sınırlı ayni haklar eş­ya üzerinde sınırlı bir hâkimiyet sağlarlar. Eşya üzerinde sınırlı da olsa doğrudan hâkimiyet sağlayan bu haklar ayni hak niteliğindedir. Bu haklarda, mülkiyet hakkının malike sağladığı hak ve yetkilerden sadece bir veya bir kaçı bulunur. Örneğin, sadece kullanma veya tüketme ya da faydalanma yetkisini verirler

Sınırlı Ayni Haklar 3’e ayrılır:

• İrtifak hakları
• Taşınmaz yükü
• Rehin hakları

Ayni hak ilkeleri Nelerdir ?

1. Mutlaklık ilkesi,
2. Kamuya açıklık ilkesi
3. Belirlilik ilkesi
4. Kamuya açıklık ilkesi gibi ilkelerden oluşuyor.

– Belirlilik ilkesi

Ayni haklar yalnızca önceden belirli nesneler üzerinde kurulabiliyor. Belirsiz bir eşya topluluğu üzerinde ayni hak kurulması mümkün olmuyor.

– Mutlaklık ilkesi

Ayni hakların herkes karşısında ileri sürülebilmesini ifade ediyor. Örneğin, malik kendisine ait bir nesne üzerindeki mülkiyet hakkını herkes karşısında iddia edebilir.

– Kamuya açıklık ilkesi

Ayni hakların mutlak haklardan olması, bu hakların sahiplerinin herkesçe bilinmesini gerektiriyor.

Ayni haklar başkasına devredilebilir mi?

Devredilebilir ve mirasçılara intikal edebilir. Ayni haklar bakımından hak sahiplerine en geniş yetkileri veren sınırsız ayni hak, mülkiyet hakkıdır. Ayni hakların bir bölümünü oluşturan sınırlı ayni haklara örnek olarak irtifak, geçit, rehin ve taşınmaz yükü hakları gösterilebilir. Bu haklarda mülkiyet hakkındaki hakkında kısmi bir kullanım söz konusudur. Şahıs lehine kurulan irtifak hakkı ile bir taşınmaz üzerindeki hak ve faydalar, hak sahibi aleyhine sınırlandırılır.

Rehin hakkında borçlunun borcunu ödememesi halinde, alacaklının icra yolu ile malları satarak alacağını karşılama yoluna gitmesi söz konusudur. Taşınmaz yükü hakkı ise taşınmazın sahibinin taşınmazsan sorumlu olarak bir kişiye bir şey vermesi ya da bir fiilden sorumlu tutmasıdır.

İntifa hakkı sınırlı ayni hak mıdır?

İrtifak Hakları: Hak sahibine eşyayı kullanma, eşyadan yararlanma veya hem yaralanma hem de kullanma yetkisini verir.

Taşınmaz mal ile ilgili ayni haklar nelerdir?

Ayni irtifak hakları olarak, geçit hakkı, kaynak hakkı, üst(inşaat) hakkı da vardır. Kişiye bağlı olan irtifak hakları ise intifa hakkı ve sükna hakkı (oturma) hakkıdır.